ไทยพูดดี เบงกาลีพูดได้ ตอนที่ 26  เสนาวาหินี

          บังกลาเทศผ่านประสบการณ์ของการถูกแบ่งดินแดนหรือถูกกำหนดให้ไปอยู่ภายใต้การปกครองของคนอื่นมาหลายครั้งครา เริ่มจากการถูกครอบครองโดยอาณาจักรโมกุล ตกเป็นอาณานิคมอังกฤษ ถูกแบ่งเป็นเบงกอลตะวันตกและตะวันออก และแยกจากอินเดียเป็นปากีสถาน โดยบังกลาเทศมีสถานะเป็นปากีสถานตะวันออก ก่อนที่จะได้เป็นประเทศเอกราชเมื่อปี 2514

          กองทัพที่ต่อสู้กับรัฐบาลกลางปากีสถานเพื่อแยกปากีสถานตะวันออกเป็นอิสระมีชื่อว่า Mukti Bahini แปลว่ากองกำลังปลดปล่อย (Liberation Forces) มุกติคือการหลุดพ้น การเป็นอิสระ เป็นคำเดียวกับมุตติ ในทางพระพุทธศาสนามีคำว่าวิมุตติสุข หมายถึงสุขที่เกิดจากการหลุดพ้นจากกิเลสทั้งปวง พุทธประวัติบอกว่า ภายหลังจากที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้ พระองค์ได้เสวยวิมุตติสุข 7 สัปดาห์ ส่วนคำว่า bahini คือกองกำลัง (force) พจนานุกรมไทยมีคำว่า “วาหินี” แปลว่าทัพหรือกองทัพ

          สามเหล่าทัพของบังกลาเทศประกอบด้วยเสนาบาหินี พิมานบาหินี และนาวีบาหินี ท่านผู้อ่านลองเดาดูครับว่า แต่ละคำหมายถึงเหล่าทัพไหนกันบ้าง (อ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับพิมานในตอนที่ 35)

          ผศ.ดร.ชานป์วิชช์ ทัดแก้ว คณะอักษรศาสตร์ จุฬาฯ เคยอธิบายเกี่ยวกับวาหินีและอักเษาหิณี ซึ่งเป็นวิธีจัดกองทัพแบบอินเดียโบราณไว้แล้วในเฟซบุ๊กของสาขาวิชาภาษาเอเชียใต้ เข้าไปอ่านได้ตามลิงก์นี้แล้วจะทึ่งในความซับซ้อนของการแบ่งหน่วยทัพต่าง ๆ จนมึนงงกับตัวเลข  

https://th-th.facebook.com/southasianlanguageschula/posts/1706148959446690/

          ภาษาเบงกาลีมีอีกหลายคำที่ความหมายคล้ายกับ bahini เช่น shokti (ศักติ) ซึ่งหมายถึงพลังอำนาจและความสามารถด้วย ในภาษาไทยมีใช้ในคำว่าศักดิ์สิทธิ์ที่แปลว่าสำเร็จด้วยอำนาจ พูดภาษาชาวบ้านคือเฮี้ยนหรือขลัง และมีคำว่าศักดินาที่แปลว่าอำนาจปกครองที่นา

          ปริญญาบัตรของไทยมีข้อความบรรทัดสุดท้ายว่า “มีศักดิ์และสิทธิ์แห่งปริญญานี้ทุกประการ” ไม่ได้หมายถึงเป็นปริญญาที่ปลุกเสกจนขลัง แต่หมายถึงบัณฑิตผู้นั้นมีคุณวุฒิตามที่ระบุในปริญญา สามารถเอาไปใช้ประโยชน์ตามสิทธิที่พึงได้ทุกประการ เช่น สมัครเรียน หรือสมัครงาน

ภาพการลงนามใน Instrument of Surrender โดย พล.ท. A.A.K. Niazi ผู้แทนกองทัพปากีสถานเมื่อวันที่ 16 ธันวาคม 2514 ถือเป็นการสิ้นสุดการต่อสู้ระหว่างกองทัพปากีสถานกับกองกำลังปลดปล่อยของบังกลาเทศ ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากอินเดีย
ภาพโดยพนม ทองประยูร

อนุสรณ์สถานแห่งชาติที่ Savar สร้างขึ้นเพื่ออุทิศแด่ผู้สละชีพในการต่อสู้เพื่อเอกราชเมื่อปี 2514 โดยเฉพาะสมาชิกกองกำลังปลดปล่อยหรือ Mukti Bahini มีลักษณะเป็นสามเหลี่ยมซ้อนกัน 7 ชั้น แทนการต่อสู้ครั้งสำคัญของชาวบังกลาเทศ 7 ครั้ง เพื่อเรียกร้องความเป็นธรรม สิทธิในการปกครอง และเอกราช
ภาพโดยศิวพล กิตติวงศากูล

............................................................