ไทยพูดดี เบงกาลีพูดได้ ตอนที่ 45  รำไม่ดีโทษปี่โทษกลอง

          รำไม่ดีโทษปี่โทษกลองเป็นคำเปรียบเปรยว่าตัวเองทำผิดแต่ไปโทษผู้อื่น ภาษาชาวบ้านเรียกว่าโบ้ย การโทษกัน (blame) คือการโยนความผิด แต่การกล่าวโทษ (accuse) คือการหาว่าผิดหรือแจ้งว่ากระทำผิด  มีความต่างกันเล็กน้อย ในภาษาเบงกาลี dosa (โทษ) คือ ความผิด ความบกพร่อง หรือจุดอ่อน ส่วน danda (ทัณฑ์) คือ การลงโทษทัณฑ์ เหมือนในชื่อกรมราชทัณฑ์

          นิรโทษกรรม (amnesty) ในภาษาเบงกาลีคือ sadharana ksama (สาธารณกษมา) และ raja ksama (ราชกษมา) พจนานุกรมไทยแปล “กษมา” ว่า ความอดกลั้น ความอดโทษ แต่องค์กร Amnesty International ที่เราแปลว่าองค์กรนิรโทษกรรมสากลนั้น เบงกาลีใช้ทับศัพท์ไปเลย ไม่ได้แปลเป็น “องค์กรอานตรชาติก สาธารณกษมา” มีหลายคำที่ภาษาไทยใช้ภาษาแขกในการบัญญัติศัพท์ที่ไม่มีในภาษาไทยเดิม  แต่คนเบงกาลีนิยมทับศัพท์ภาษาอังกฤษ เช่น แบงก์ (bank) ปุลิศ (police) เตรน (train) และแม้บางคำมีศัพท์เบงกาลี แต่คนก็ยังชอบใช้คำภาษาอังกฤษมากกว่า อาทิ สคูล (school) ปาร์ก (park)

          ในกรณีของปาร์ก เบงกาลีมีคำว่า “อุทยาน” แต่ไม่ค่อยใช้เรียกสวนสาธารณะในเมือง เช่น สวนสาธารณะ Ramna ก็เรียกปาร์ก แต่ถ้าเป็นอุทยานแห่งชาติแบบเขาใหญ่หรือภูกระดึงถึงจะใช้อุทยาน  สวน Ramna เป็นสวนสาธารณะสำคัญในกรุงธากาเหมือนสวนลุมพินีของกรุงเทพฯ แต่ก่อนเคยเป็นอุทยานของ Nawab of Dhaka เมื่อครั้งที่รัชกาลที่ 9 และสมเด็จพระราชินีนาถเอลิซาเบธที่ 2 เสด็จ ฯ กรุงธากา ทางการก็จัดให้ประชาชนชาวธากาได้เข้าเฝ้า ฯ ทั้งสองพระองค์ที่สวนนี้

          บางคำก็ทำให้ประหลาดใจได้มากว่าไม่มีคำดั้งเดิมในภาษาเบงกาลีหรือไรจึงต้องใช้ตามฝรั่ง อาทิ เก้าอี้กับโต๊ะ ซึ่งเขียนเป็นเบงกาลีว่า “เจยาร์ (chair)” กับ “เตบิล (table)” แต่จะว่าไปโต๊ะกับเก้าอี้ก็ไม่ใช่ภาษาไทยแท้เพราะมาจากภาษาจีน อาจเป็นเพราะทั้งคนไทยและคนเบงกาลีมีวิถีชีวิตดั้งเดิมกับพื้น ชอบนั่งกินข้าวบนชานเรือน วางสำรับกับพื้น ไม่มีความจำเป็นต้องใช้โต๊ะกับเก้าอี้ เมื่อมีการนำเข้าจากต่างแดน เลยเรียกของนั้นตามแหล่งกำเนิด

          คำที่ไม่รู้จะภูมิใจดีหรือไม่ที่คนเบงกาลีเรียกตามไทยคือ yaba ถ้าเรียกตามศัพท์ทางเทคนิคเจ้าสิ่งนี้คือ methamphetamine แต่บ้านเรารู้จักดีในชื่อยาบ้า ตำรวจบังกลาเทศจับผู้ลักลอบค้ายาบ้าได้อยู่เนือง ๆ ซึ่งจะกลายเป็นข่าวทางโทรทัศน์และหนังสือพิมพ์ และสื่อก็จะรายงานว่าจับคนค้า yaba ได้อีกแล้ว

บรรยากาศร่มรื่นในสวนสาธารณะ Ramna
ภาพโดย Finish Toju พนักงานขับรถสถานเอกอัครราชทูต

..................................................