ไทยพูดดี เบงกาลีพูดได้ ตอนที่ 14  ปัญจมหานที

          ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ต้องมีการรวบรวมน้ำจากปัญจมหานทีมาทำพิธีอภิเษกเพื่อนำไปถวายพระมหากษัตริย์ตามธรรมเนียมโบราณ ปัญจมหานทีคือแม่น้ำอันยิ่งใหญ่ 5 สาย ที่เชื่อกันว่าไหลมาจากเขาไกรลาศอันศักดิ์สิทธิ์ ได้แก่ คงคา ยมุนา มหิ อจิรวดี และสรภู แต่การจัดพระราชพิธีบรมราชาภิเษกของไทยในอดีตได้ใช้น้ำจากแม่น้ำสายสำคัญในประเทศเท่านั้น โดยสมมติว่าเป็นปัญจมหานที จนกระทั่งรัชกาลที่ 5 เสด็จฯ เยือนอินเดียเมื่อปี 2414 จึงได้ทรงนำน้ำจากปัญจมหานทีในอินเดียมาประกอบพิธีด้วย

          ในภาษาเบงกาลี nodi หรือนทีคือแม่น้ำ แม่น้ำคงคาจึงเป็น “คงคานที” ซึ่งสำเนียงเบงกาลีออก ว่า กงกา-นอดี แม่น้ำคงคาไหลจากภาคตะวันตกเฉียงเหนือของอินเดียมาออกอ่าวเบงกอลในบังกลาเทศ มีความยาวมากกว่า 2,500 กิโลเมตร เมื่อเข้าสู่ดินแดนบังกลาเทศแม่น้ำคงคาเปลี่ยนชื่อเป็นแม่น้ำปัทมา แต่ออกเสียงว่า ป็อด-โด เพราะ ม ม้า ในคำนี้เป็นพยัญชนะซ้อนกับ ท ทหาร และถูกลดเสียง นอกจากนี้ ตามหลักภาษาเบงกาลี คำที่พยางค์สุดท้ายสะกดด้วยพยัญชนะซ้อนจะออกเสียงเป็นสระโอ

          ปัทมาของเบงกาลีคือบัวหลวง อ่านว่า ป็อด-โด ส่วนดอกไม้ประจำชาติของบังกลาเทศคือบัวสาย
สีขาวที่เรียกว่า shapla ซึ่งพบได้ทั่วไปตามห้วยหนองคลองบึงทั่วประเทศ

          ดอกบัวสายมีความสำคัญในศรีลังกาเช่นกัน เพราะชาวบ้านนำไปบูชาพระ ไม่ได้ใช้บัวหลวงแบบไทย โดยต้องเด็ดก้านออกแล้วนำไปวางบนโต๊ะหน้าพระพุทธรูป ครั้งแรกที่ผู้เขียนไหว้พระในศรีลังกาไม่รู้ว่าเขาทำกันแบบไหนเลยวางไปทั้งกำ ดอกและก้านอยู่ครบ ต่อมาจึงเห็นว่าชาวศรีลังกาเด็ดก้านออกก่อนถวายพระ

          บังกลาเทศเป็นดินแดนที่ไม่ขาดน้ำ เพราะมีแม่น้ำไหลผ่านประมาณ 700 สาย ในฤดูมรสุมมักจะมีน้ำเกินความต้องการจนเกิดน้ำท่วมอยู่บ่อยครั้ง น้ำในภาษาเบงกาลีคือ pani (ปานิ) และจอล (jala) หรือตามสำเนียงไทย ๆ คือ ชล ชลบุรีจึงหมายถึงเมืองแห่งน้ำ สมัยรัชกาลที่ 5 เราเคยมีพระยาที่เป็นชาวเดนมาร์ก คือ พระยาชลยุทธโยธินทร์ อดีตผู้บัญชาการทหารเรือสยาม ในราชทินนามของท่านก็มีคำว่าชล

          ในชีวิตประจำวันผู้คนในบังกลาเทศใช้ pani เป็นหลัก รู้จักคำนี้ไว้จะช่วยให้เอาตัวรอดในชมพูทวีปได้ เพราะข้ามไปอินเดีย ภาษาฮินดีก็ใช้ pani และพอไปถึงปากีสถาน ภาษาอูรดูใช้ pani เหมือนกัน

บังกลาเทศเป็นดินแดนแห่งแม่น้ำและชายทะเล แม่น้ำสายสำคัญที่ไหลผ่านบังกลาเทศเพื่อออกสู่ทะเล ได้แก่ แม่น้ำคงคาและแม่น้ำพรหมบุตร การสัญจรทางน้ำจึงมีความสำคัญสำหรับประชาชนจำนวนมาก ในภาพนี้คือแม่น้ำ Turag ชานกรุงธากา ซึ่งเป็นแหล่งพักผ่อนหย่อนใจของชาวเมืองหลวง
ภาพโดยเขมทัต อาชวธำรง ผู้อำนวยการสำนักงานส่งเสริมการค้าในต่างประเทศ ณ กรุงธากา 

บัวหลวงในภาษาเบงกาลีคือ padma มีขายตามร้านดอกไม้ทั่วไปแต่มักมีขนาดเล็กกว่าบัวหลวงที่คนไทยใช้บูชาพระ
ภาพโดยอิศเรศ แก้วเคลิ้ม พนักงานสถานเอกอัครราชทูตฯ

…………………………………..