ไทยพูดดี เบงกาลีพูดได้ ตอนที่ 17 เที่ยวทิพย์

          ตอนที่แล้วพูดถึงนรก สวรรค์ และเทวดา ทำให้นึกถึงคำว่า “เที่ยวทิพย์” ซึ่งเป็นอาการของคนที่ไปเที่ยวไหนไม่ได้เพราะสถานการณ์โควิด-19 เลยต้องบรรเทาอาการใกล้จะลงแดงด้วยการไปขุดกรุภาพทริปท่องเที่ยวเก่า ๆ มาโพสต์ในเฟซบุ๊ก แล้วมโนให้สบายใจว่าได้ไปเที่ยวแล้ว

          “ทิพย์” มีที่มาจากบาลีสันสกฤต ในภาษาเบงกาลีรับมรดกไปใช้ต่อ เป็นคำว่า dibba แต่ตามตัวสะกดสามารถถอดเป็น dibya ภาษาไทยใช้คำเดียวกันในความหมายว่า เป็นของเทวดา ดีวิเศษอย่างเทวดา และใช้เป็นยี่ห้อสินค้าและบริการหลายอย่าง เช่น ทิพยประกันภัย น้ำยาอุทัยทิพย์ และน้ำปลาทิพรส ซึ่งไม่ได้มีความหมายว่าเป็นน้ำปลาที่ไม่มีรสชาติอยู่จริง หรือเป็นประกันภัยที่ให้บริการอยู่ในจินตนาการเหมือน “เที่ยวทิพย์” แต่ให้หมายถึงเป็นของดีวิเศษในระดับเดียวกับที่เทวดาบนสวรรค์ใช้กันอยู่เลยทีเดียว

          ไทยเรามีประเพณีกวนข้าวทิพย์เพื่อระลึกถึงเหตุการณ์ที่นางสุชาดาได้กวนข้าวทิพย์มธุปายาสในวันขึ้น 14 ค่ำ แล้วนำไปถวายพระพุทธเจ้าก่อนที่จะตรัสรู้ 1 วัน โดยถือว่ามีผลานิสงส์มาก ชาวพุทธจึงพร้อมใจกันกวนข้าวทิพย์เพื่อถวายเป็นพุทธบูชา เชื่อกันว่าจะเป็นสิริมงคลแก่ผู้ทำและผู้บริโภค ในปัจจุบันนิยมจัดพิธีในเดือน 12 หรือเดือนอ้าย ซึ่งเป็นระยะที่ข้าวในท้องนาออกรวงขาวเป็นน้ำนม และเป็นส่วนผสมหลักของข้าวทิพย์ นำไปกวนกับส่วนผสมอื่น ๆ เช่น น้ำนมโคสดหรือนมข้นหวาน น้ำผึ้ง น้ำอ้อย ถั่วลิสง งา เนย บางครั้งใส่ข้าวตอก ข้าวเม่า ธัญพืช และผลไม้สด ผลไม้แห้ง ตามความเหมาะสม

          คำว่าทิพย์ เทพ เทว เทวดา มาจากรากศัพท์เดียวกัน ในภาษาอังกฤษคำว่า divine และ diva ก็มีความหมายทำนองเดียวกัน คือเกี่ยวข้องกับสรวงสวรรค์หรือเหล่าเทวดา นักร้องที่ได้รับยกย่องว่าเป็น diva แสดงว่าร้องเพลงได้เสนาะโสตราวกับขับกล่อมอยู่บนสวรรค์

          ในภาษาละตินมีคำว่า deus (พระเจ้า) และ dei (ของพระเจ้า) โรงเรียนมาแตร์เดอี (Mater Dei) คือมารดาของพระเจ้า หมายถึงพระแม่มารีผู้เป็นพระมารดาของพระเยซู ภาษาฝรั่งเศสใช้ dieu ดังปรากฏในตราประจำกษัตริย์อังกฤษมาตั้งแต่ศตวรรษที่ 15 ว่า “Dieu et mon droit” แปลว่า พระเป็นเจ้าและสิทธิของข้า เพื่อแสดงว่ากษัตริย์มีสิทธิเป็นผู้ปกครองเพราะได้รับอำนาจอันชอบธรรมจากพระเจ้า แบบนี้จะเรียกว่าเป็นอำนาจทิพย์ก็คงจะได้ และเหตุที่ตราประจำพระองค์กษัตริย์อังกฤษใช้ภาษาฝรั่งเศสเพราะในยุคนั้นฝรั่งเศสเป็นภาษาในราชสำนัก

นาข้าวในเขต Madhupur ภาคธากา (Dhaka Division) อยู่ห่างจากกรุงธากาประมาณ 130 กิโลเมตร และเป็นพื้นที่เกษตรกรรมสำคัญ Madhupur แปลว่าเมืองแห่งน้ำผึ้ง เป็นคำเดียวกับมธุในคำว่ามธุปายาส
ภาพโดยกุสุมา สารีบุญฤทธิ์

พระแม่มารีคือพระมารดาของพระเยซู งานศิลปะตะวันตกที่ได้แรงบันดาลใจจากศาสนาคริสต์นิยมวาดภาพหรือสลักประติมากรรมเกี่ยวกับพระแม่มารี เช่น ภาพสลักเหนือกรอบประตูโบสถ์แห่งหนึ่งในเมืองดูบรอฟนิก ประเทศโครเอเชีย
ภาพโดยพนม ทองประยูร

เรือนวัดน้อยแห่งโรงเรียนมาแตร์เดอีเป็นอาคารที่เจ้าของที่ดินเดิมสร้างไว้ก่อนจะขายที่ดินให้คณะซิสเตอร์อุร์สุลินใช้สร้างโรงเรียนเมื่อปี 2470 ปัจจุบันมีอายุมากกว่า 100 ปี เคยได้รับรางวัลอาคารอนุรักษ์ดีเด่นจากสมาคมสถาปนิกสยามเมื่อปี 2544
ภาพโดยวสุ โปษยะนันทน์ กรรมการสมาคมสถาปนิกสยาม

................................................